O oszustwie mówimy wtedy, gdy zostaną przemilczane pewne fakty ważne dla transakcji lub z perspektywy funkcjonowania przedsiębiorcy, a kontrahent przez cały okres współpracy nie uzyskał pełnych i prawdziwych informacji. Niejednokrotnie zdarza się, że w sytuacji gospodarczej przedsiębiorcy współpracują z nierzetelnymi kontrahentami. Takie zachowanie może polegać między innymi na nieterminowym regulowaniu płatności czy nieprzestrzeganiu warunków umowy. Czasami te zachowania wyczerpują elementy czynu zabronionego, którym może być przestępstwo gospodarcze. Niezwykle często przedsiębiorcy bywają zamiennie sprawcami, jak i ofiarami.
Oszustwa gospodarcze a kodeks karny
Oszustwa gospodarcze są sprecyzowane w kodeksie karnym w artykule 286. Mowa tam o doprowadzeniu innej osoby do nieprawidłowego rozporządzenia mieniem, czego celem jest uzyskanie korzyści majątkowych. Takie działanie możliwe jest poprzez wprowadzenie w błąd. Działaniem niezgodnym z prawem jest tutaj celowe wprowadzenie w błąd, które osobie pokrzywdzonej nie pozwala realnie ocenić swojego majątku. Niekorzystne rozporządzenie mieniem może również nastąpić na skutek wyzyskiwania błędu lub niezdolności do prawidłowego pojmowania wykonywanego działania. Każdy z tych trzech sposobów prowadzących do oszustwa gospodarczego jest przestępstwem ściganym przez organy prawa.
Oszustwa gospodarcze a postawa przestępcy
W literaturze fachowej uwypukla się fakt, że najważniejsze jest fałszywe postrzeganie rzeczywistości lub niewiedza na temat faktów po stronie pokrzywdzonego. Działanie przestępcy gospodarczego może być długotrwałe i polegać na manipulowaniu osobą pokrzywdzonego. Może też być jednorazowym aktem przemilczenia pewnych informacji oraz niewyjaśnienia ich na drodze współpracy. Nie ma możliwości popełnienia tego rodzaju przestępstwa poprzez bierne zachowanie, czyli zaniechanie pewnych działań. Działanie jest tutaj celowe, aktywne. Specjaliści podkreślają, czy działania nie muszą cechować się podstępem. Obserwuje się oszustwo gospodarcze i spowodowane pismem, słowem i gestem. Istnieje jednak możliwość zaniechania w momencie, gdy nie zostaną ujawnione istotne dla poszkodowanego informacje.
Oszustwa gospodarcze a warunki współpracy kontrahentów
Inaczej sprawa wygląda w sytuacji, gdy podczas długotrwałej współpracy podmiotów gospodarczych, kontrahenci zyskują informacje na temat zadłużenia. Posiadają oni wtedy możliwość samodzielnej oceny sytuacji kontrahenta. Istnieje wtedy możliwość sprzedaży z odroczonym terminem płatności, która jest rodzajem ryzyka gospodarczego, ale nie jest przestępstwem ze względu na świadomość położenia kontrahenta. Postępowanie osoby, która wprowadza w błąd musi powodować konsekwencje w postaci niewłaściwego rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzonego. Co wchodzi w zakres niekorzystnego rozporządzenia mieniem? W tej definicji mieszczą się wszystkie działania, w których efektem jest zmiana stanu majątkowego, również zmiany w posiadaniu mienia. Mogą one dotyczyć zarówno przedmiotów materialnych, jak i obligacji. Niekorzyść leży po stronie osoby pokrzywdzonej i może dotyczyć realnej straty majątku lub jego części, jak i utraty potencjalnych korzyści czy przychodów firmy. W zakresie niekorzystnego rozporządzenia mieniem mieści się również pogorszenie sytuacji majątkowej pokrzywdzonego w bardzo szerokim zakresie, ponieważ jest to pojęcie dużo bardziej złożone niż strata czy szkoda. Oceny pogorszenia stanu majątkowego dokonuje się na podstawie porównania przed zaistnieniem oszustwa oraz po jego dokonaniu przez sprawcę.
Oszustwo gospodarcze a sprawca
Przestępstwo gospodarcze może popełnić każda osoba: fizyczna oraz prowadząca działalność gospodarczą albo też funkcjonująca w imieniu spółki prawa handlowego. Oszustwo gospodarcze należy do kategorii powszechnych. Aby uznać sprawcę za winnego przestępstwa należy udowodnić jego celowe działanie. Polega ono na umyślnym zamiarze pozyskania korzyści majątkowych przez dokonanie oszustwa. W rzeczywistości jednak taka definicja sprawcy jego postępowania powoduje wiele problemów. Trudno udowodnić winę, ponieważ celowość rzadko można udowodnić na podstawie dokumentów czy innych form pisemnych. Zamiar osoby popełniającej przestępstwo gospodarcze musi obejmować cel, jak i metodę działania, która ma doprowadzić do realizacji tego zamierzenia. Zatem jeśli sprawca przyznaje się lub zostaje udowodniony mu tylko jeden z omówionych czynników, nie można uznać przestępstwa. Poszukując winy sprawcy rozważanych jest wiele czynników i okoliczności. W zakres tych elementów wchodzą między innymi: zachowanie sprawcy po otrzymaniu korzyści majątkowych wynikających z oszustwa czy jego nastawienie do wierzyciela po zakończeniu terminów płatności.
Za przestępstwo gospodarcze można otrzymać karę pozbawienia wolności trwającą od 6 miesięcy do nawet 8 lat. Jednocześnie można otrzymać karę grzywny, ponieważ działanie sprawcy ukierunkowane jest na uzyskanie korzyści majątkowych. Przestępstwa gospodarcze są jednak jednymi z najbardziej skomplikowanych i trudnych do udowodnienia.
Na czym polegają oszustwa gospodarcze?
Oszustwa gospodarcze to działania mające na celu uzyskanie korzyści majątkowych kosztem innych podmiotów poprzez wprowadzanie w błąd, nadużycia lub działania niezgodne z prawem. Przykłady oszustw gospodarczych obejmują m.in. defraudację, pranie pieniędzy, fałszowanie dokumentów, wyłudzanie kredytów, czy oszustwa podatkowe. Defraudacja polega na przywłaszczeniu środków finansowych lub innych wartości przez osobę odpowiedzialną za ich zarządzanie. Pranie pieniędzy to proces legalizowania dochodów pochodzących z nielegalnych źródeł poprzez różne transakcje finansowe, mające na celu ukrycie ich prawdziwego pochodzenia. Fałszowanie dokumentów to zmiana lub tworzenie fałszywych dokumentów w celu uzyskania korzyści majątkowych. Wyłudzanie kredytów polega na pozyskiwaniu środków finansowych z banków lub innych instytucji finansowych na podstawie fałszywych informacji. Oszustwa podatkowe dotyczą działań mających na celu unikanie płacenia należnych podatków, na przykład poprzez zaniżanie dochodów, zawyżanie kosztów, czy ukrywanie części dochodów. Wszystkie te działania nie tylko naruszają prawo, ale również prowadzą do strat finansowych dla ofiar oraz mogą negatywnie wpływać na gospodarkę jako całość. Zapobieganie oszustwom gospodarczym wymaga skutecznych mechanizmów kontrolnych, odpowiednich regulacji prawnych oraz świadomości i współpracy ze strony społeczeństwa i instytucji.
